Όλοι αγαπάμε τα κατοικίδια ζώα μας. Περίπου το 90 τοις εκατό των ιδιοκτητών θεωρούν τα κατοικίδια τους μέρος της οικογένειας. Περισσότερο από το 80 τοις εκατό από εμάς θα ήμασταν διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουμε τη ζωή μας γι' αυτά. Πέρυσι, ξοδεύσαμε 55 δισεκατομμύρια δολάρια για τα ζώα που μοιράζονται τη ζωή μας.
Όλα αυτά είναι σχετικά πρόσφατα. Η ιδιοκτησία σκύλων και γάτων έχει τετραπλασιαστεί από το 1960, και οι δαπάνες για ζώα συντροφιάς μας έχουν υπερδιπλασιαστεί από το 2000. Καθώς όλο και περισσότερες γάτες και σκύλοι (150 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες) έχουν ανοίξει γλείφοντας και γουργουρίζοντας το δρόμο τους στη ζωή μας, έχουν ταυτόχρονα αναβαθμίσει τη θέση τους στο νομικό σύστημα. Κατοικίδια ζώα έχουν γίνει το αντικείμενο νομολογίας και δικαστικών αγώνων και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν ακόμη και τη δική τους νομική εκπροσώπηση.
"Καθώς τα κατοικίδια έχουν γίνει μέλη της οικογένειας στα σπίτια μας", γράφει ο David Grimm στο διαφωτιστικό νέο του βιβλίο, Πολίτης Κύνας: Η εξελισσόμενη σχέση μας με τις γάτες και τα σκυλιά, ( Citizen Canine: Our Evolving Relationship with Cats and Dogs),"έχουν επίσης γίνει μέλη οικογένειας στα μάτια του νόμου."
Το National Geographic μίλησε στο Grimm για το αν τα κατοικίδια ζώα είναι ιδιοκτησία ή (από νομικής άποψης) άτομα, και για τη σημασία που έχει το εξελισσόμενο καθεστώς τους για τα ίδια τα ζώα και για τους ανθρώπους που τα αγαπούν.
Έχω ένα σκύλο και μια γάτα. Ποια νομικά δικαιώματα έχουν;
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, έχουν εκδοθεί πολλοί νόμοι ειδικά για τις γάτες και τα σκυλιά οι οποίοι τους αναγνωρίζουν αυτό που πολλοί δικηγόροι θα θεωρούσαν ως δικαιώματα, είτε πρόκειται για το δικαίωμα ν' απελευθερωθούν από σκληρή μεταχείριση, το δικαίωμα να διασωθούν από μια φυσική καταστροφή, ή το δικαίωμα να υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους σε μια αίθουσα δικαστηρίου.
Γάτες και σκυλιά θεωρούνται ακόμα σαν ιδιοκτησία. Τεχνικά, στα μάτια του νόμου, δεν διαφέρουν από έναν καναπέ ή ένα αυτοκίνητο. Αλλά έχουν υπάρξει πολλές νομικές αλλαγές που έχουν θολώσει πραγματικά τη γραμμή μεταξύ ζώων και ανθρώπων, καθώς και μεταξύ ιδιοκτησίας και προσώπου, ειδικά όσον αφορά τις γάτες και τους σκύλους.
Σε περιπτώσεις επιμέλειας, οι δικαστές έχουν αρχίσει να μιλούν για τα συμφέροντα της γάτας και ποιο σπίτι θα ήταν καλύτερο, πράγμα που ποτέ δεν πρόκειται να συμβεί για έναν καναπέ ή μια λάμπα. Εάν μια γάτα ή ένας σκύλος σκοτωθεί, οι ιδιοκτήτες έχουν αρχίσει να έχουν δικαίωμα ν' ασκήσουν αγωγή για ψυχική οδύνη και απώλεια συντροφικότητας, τακτική η οποία παραδοσιακά αφορούσε μόνο συζύγους και παιδιά. Είμαστε στην πραγματικότητα παρατηρητές αυτής της επανάστασης που λαμβάνει χώρα στο νομικό σύστημα, αλλά και στα σπίτια μας.
Η American Veterinary Medical Association (AVMA) μάχεται την ιδέα της νομικής εξίσωσης των κατοικιδίων με τους ανθρώπους. Γιατί είναι ενάντίοι;
Οι κτηνίατροι έχουν συνειδητοποιήσει ότι είναι προς όφελός τους να αντιμετωπίζουμε τα κατοικίδια μας, σαν παιδιά. Αν φέρεστε στη γάτα σας όπως σε μια τοστιέρα, δεν υπάρχει περίπτωση να δαπανήσετε $500 σε έναν κτηνίατρο. Αν όμως θεωρείτε τη γάτα σας μέλος της οικογένειας, θα δαπανήσετε χιλιάδες δολάρια για τη χημειοθεραπεία της.
Οι κτηνίατροι έχουν χτίσει τις καριέρες τους πάνω σ' αυτή τη συναισθηματική σχέση. Είναι η τρίτη πιο σεβαστή επαγγελματική τάξη της χώρας, ακριβώς πίσω από γιατρούς και νοσηλευτές, ακριβώς επειδή οι άνθρωποι έχουν τέτοια στενή σχέση με τον κτηνίατρο τους.
Ωστόσο, οι κτηνιατρικοί οργανισμοί, όπως το AVMA έχουν τραβήξει μια κόκκινη γραμμή όσον αφορά για την αντιμετώπιση των κατοικιδίων σαν ατόμων στα μάτια του νόμου. Ανησυχούν ότι, "Ω , Θεέ μου, αν το άτομο αυτό θεωρεί τη γάτα ή το σκύλο του ένα άτομο, αν κάνω κάποιο λάθος θα μπορούσε να μου κάνει μήνυση για κτηνιατρική αμέλεια. Θα υπάρχει η δυνατότητα να εναχθώ για δεκάδες χιλιάδες δολάρια εξ αιτίας ενός ζώου που αξίζει μόνο 50 δολάρια"
Οι κτηνίατροι είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Επωφελούνται όταν βλέπουμε τα κατοικίδια μας σαν μέλη της οικογένειας μας, αλλά αρχίζουν επίσης να διακρίνουν και την άλλη πλευρά. Όταν βλέπουμε τα κατοικίδια μας σαν παιδιά, μηνύουμε σαν να πρόκειται για παιδιά, όταν τα πράγματα πάνε στραβά.
Γιατί, μετά από χιλιάδες χρόνια εξημέρωσης, μόλις τώρα οι γάτες και τα σκυλιά γίνονται μέρος της οικογένειας;
Νομίζω ότι οφείλεται στην πραγματικότητα στη συμβολή πολλών παραγόντων. Πρώτα απ' όλα, έχουμε την εξαφάνιση όλων των άλλων ζώων από την καθημερινή μας ζωή. Στο γύρισμα του 20ου αιώνα, τα ζώα ήταν ακόμα πανταχού παρόντα, παντού ολόγυρα υπήρχαν άλογα και οι χοίροι περιπλανιόταν στους δρόμους. Τα ζώα αυτά έχουν όλα εξαφανιστεί.
Επίσης, ήταν σύνηθες να ζούμε κάτω απ' την ίδια στέγη με πολλούς ανθρώπους - τους παππούδες τους γονείς και τα ξαδέρφια μας. Τώρα υπάρχει πλήθος ανθρώπων οι οποίοι ζουν μόνοι σε ζευγάρια χωρίς παιδιά, έχουμε γονείς που τα παιδιά τους έχουν φύγει, έχουμε τεράστια ποσοστά διαζυγίων, ανθρώπους που ζούνε ολομόναχοι. Υπάρχει ένα πραγματικό κενό στα σπίτια μας που το έχουν γεμίσει γάτες και σκύλοι. Δεν είναι περιθωριακή συμπεριφορά να αντιμετωπίζονται τα κατοικίδια σαν μέλη της οικογένειας. Δεν πρόκειται για την τρελή κυρία με τις γάτες. Είναι η κοινωνία μας.
Κάποιο εκφράζουν ανησυχία ότι η παροχή νομικών δικαιωμάτων στα κατοικίδια ζώα υπονομεύει το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
Ένας από τους ανθρώπους με τους οποίους το συζητήσαμε είναι καθηγητής νομικής του Πανεπιστημίου Pepperdine, ονόματι Richard Cupp. Πρόκειται για έναν πραγματικό φιλόζωο - έχει σκυλιά που τα θεωρεί μέλη της οικογένειας του - αλλά ανησυχεί πολύ γι' αυτή την ιδέα της αναγνώρισης δικαιωμάτων στα κατοικίδια ζώα και την εξίσωσή τους με τον άνθρωπο ενώπιον του νόμου.
Η θεώρησή του, την οποίο ασπάζονται πολλοί νομικοί, είναι ότι οι άνθρωποι είναι μοναδικοί. Μόνο εμείς μπορούμε να έχουμε δικαιώματα, διότι τα δικαιώματα συνεπάγονται ευθύνη και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας και της κοινωνίας και των νόμων. Το οικοδόμημα του ανθρώπινου πολιτισμού είναι θεμελιωμένο όχι μόνο πάνω στην κατανόηση των δικών μας δικαιωμάτων αλλά και την κατανόηση των δικαιωμάτων των άλλων. Δίνοντας δικαιώματα στα ζώα καταστρέφουμε τα πάντα εντελώς. Όχι μόνο δεν πρόκειται για ανθρώπους, αλλά δεν έχουμε ούτε την παραμικρή ένδειξη ότι μπορούν να έστω να κατανοήσουν αυτό το καθεστώς και τα δικαιώματα αυτά που τους έχουμε δώσει.
Εφ' όσον τα κατοικίδια αποκτούν νομικά δικαιώματα, χάνουν οι ιδιοκτήτες κάποια απ' τα δικά τους δικαιώματα;
Αυτό είναι κάτι που έχει τονίσει το AVMA ως αντεπιχείρημα. Εάν η γάτα σας ήταν νομικό πρόσωπο, και ο γείτονάς σας πίστευε ότι δεν της φέρεστε καλα -δεν ταΐζετε τη γάτα αρκετά ή δεν δαπανάτε $ 5.000 για τη χημειοθεραπεία της- ο γείτονάς σας ή κάτι σαν υπηρεσία προστασίας κατοικιδίων θα μπορούσε να παρέμβει και να απομακρύνει το ζώο, ακριβώς σαν να πρόκειται για κακομεταχείριση ενός παιδιού.
Ή κάποιο μπορεί να πουν: "Κοιτάξτε, τα κατοικίδια είναι άνθρωποι, επομένως δεν μπορούμε να τα στειρώνουμε ή να τα ευνουχίζουμε, αν αυτό είναι ενάντια στη θέλησή τους. Και δεν μπορούμε να τ' αγοράζουμε ή να τα πουλάμε". Όσο τραβηγμένα κι αν ακούγονται τα παραπάνω, βρισκόμαστε ήδη σ' αυτήν τη δραματική τροχιά, και είναι πραγματικά ασαφές το που οδεύουμε. Υπάρχουν πολλές απρόβλεπτες συνέπειες στην αντιμετώπιση των κατοικιδίων σαν ανθρώπων.
Ποιά είναι η άποψή σας για τη σύγκριση ανάμεσα στο κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων και αυτό των πολιτικών δικαιωμάτων;
Πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Από τη μία πλευρά, προφανώς δεν θέλουμε να συγκρίνουμε την πορεία των ζώων με αυτή των μαύρων, επειδή πολλοί άνθρωποι θα αισθάνονταν προσβεβλημένοι -και δικαίως- απ' αυτήν τη σύγκριση. Από την άλλη πλευρά, οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ζώων και του νόμου υπέρ των ζώων χρειάζονται κάποιου είδους οδικό χάρτη. Αν εξετάσει κανείς την πορεία των κατοικιδίων, ξεκίνησαν από άγρια ζώα, στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν από την ανθρώπινη κοινωνία για να μετατραπούν σε ιδιοκτησία. Τώρα κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν ν' αγωνιστούν για να τα μετατρέψουν σε ανθρώπους.
Πρόκειται για την ίδια ακριβώς πορεία που είχαν οι μαύροι. Όταν οι μαύροι ήταν στην Αφρική, ο λευκός πολιτισμός στην πλειονότητά του τους θεωρούσε ως άγρια ζώα· απήχθησαν και τους έφεραν στην κοινωνία, όπου για αιώνες θεωρούνταν ιδιοκτησία. Μπορούσαν να αγοράζονται, να πωλούνται και να τους κακομεταχειρίζονται χωρίς καμία επίπτωση. Στη συνέχεια υπήρξε η άνοδος των ρεφορμιστών που βοήθησε στην μετατροπή τους από ιδιοκτησία σε ανθρώπους. Οι υπερασπιστές των ζώων βλέπουν την πορεία των μαύρων σαν ένα χρήσιμο οδικό χάρτη.
Όμως οι Αφρικανοί ήταν πάντα άνθρωποι, και τα σκυλιά δεν θα γίνουν ποτέ άνθρωποι.
Αυτό ισχυρίζονται οι επικριτές. Μπορεί να προσποιηθήκαμε για κάποιο διάστημα ότι οι μαύροι δεν είναι άνθρωποι, αλλά επρόκειτο πάντα για ανθρώπους. Οι επικριτές αντικρούουν τους ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων λέγοντας πως τα ζώα δεν είναι άνθρωποι. Μπορούμε να υποκρινόμαστε όσο θέλουμε ότι ένας σκύλος ή μια γάτα είναι ένα παιδί ή ένα άτομο, αλλά η βασική βιολογία μας λέει ότι δεν πρόκειται για ανθρώπινα όντα.