Από τις πρώτες-πρώτες εκφάνσεις του αθλήματος, σκοπευτές πήλινου στόχου και κυνηγοί χρησιμοποιούσαν πάντοτε φυσίγγια που περιείχαν σκάγια μολύβδου. Από βαλλιστική άποψη, ένα σύγχρονο κράμα μολύβδου αποτελεί εξαιρετικό υλικό βολής. Η πυκνότητά του (βάρος) ανά σκάγι είναι σχεδόν τέλεια, τόσο από άποψη ωφέλιμου βεληνεκούς (για μακρινούς δίσκους) όσο και για τη μέγιστη απόσταση που μπορεί να διανύσει για λόγους ασφαλείας.
Ο ήπιος μόλυβδος
Η σχετική του απαλότητα σε σύγκριση με τα τοιχώματα της κάννης σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε είδος βυσμάτωσης, χωρίς να υφίσταται η πιθανότητα να πάθει ζημιά το όπλο απ' τα σκάγια, όπως αυτά μετακινούνται από το κάλυκα του φυσιγγίου στην κάννη του όπλου. Λόγω αυτής της εξαιρετικής ιδιότητας του μολύβδου, οι κάννες των λειόκαννων όπλων κατασκευάζονταν παραδοσιακά από σχετικά μαλακά ατσάλια που εύκολα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την πυροδότηση μολύβδινων σκαγιών για μια ζωή.
Επίσης το πάχος των καννών μπορούσε να παραμένει ελάχιστο, οπότε και το βάρος τους ήταν σε λογικά επίπεδα, διατηρώντας έτσι το συνολικό βάρος και το ζύγισμα του όπλου σε αποτελεσματικό για λόγους χειρισμού επίπεδο.
Στην πλειοψηφία τους τα λειόκαννα όπλα που βρίσκονται σε χρήση σήμερα έχουν κατασκευαστεί αποκλειστικά για την πυροδότηση μολύβδινων σκαγιών.
Τα τελευταία χρόνια, όταν η τιμή του μολύβδου (μαζί με πολλά άλλα πράγματα), άρχισε να σκαρφαλώνει στο σημερινό υψηλό επίπεδο της στις αγορές βασικών προϊόντων. Αναπόφευκτα σαν άμεση συνέπεια αυξήθηκε και η τιμή των γεμισμένων με μολύβδινα σκάγια φυσιγγίων.
Η ανάδειξη των Ατσάλινων
Στη συνέχεια αρχίσαμε να βλέπουμε τη σταδιακή, αλλά με αυξητικές τάσεις χρήση σκοπευτικών φυσιγγίων γεμισμένων με ατσάλινα σκάγια, από ορισμένους σκοπευτές που προσπαθούσαν να εξοικονομήσουν χρήματα. Φαίνεται ότι αυτό ήταν το μόνο τους κίνητρό, (Τα ατσάλινα σκάγια είναι στην πραγματικότητα κατασκευασμένα από σίδηρο).
Οι φυσικές ιδιότητες, οι δυνατότητες στο πεδίο και άλλες δυσάρεστες εξελίξεις οι οποίες εν δυνάμει μπορούν να συμβούν από τη χρήση των ατσάλινων σκαγιών ήταν (και παραμένουν) εν πολλοίς άγνωστες.
Όσοι έχουν συμφέρον από την αυξημένη αφομοίωση των ατσάλινων σκαγιών, διοχέτευσαν εντέχνως δηλώσεις στα μέσα ενημέρωσης σχετικά με την καταλληλότητά τους.
Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε πολιτικό συμφέρον, ώστε να προωθήσουν τα σχέδιά τους, ενώ σε άλλες με κίνητρο τα αυξημένα κέρδη. Η διεθνής αρχή πιστοποίησης C.I.P. είχε ήδη καθορίσει αυστηρές δοκιμές και περιορισμούς, μεταξύ άλλων μέγιστες επιτρεπόμενες ταχύτητες, συσφίξεις και άλλους περιορισμούς για τη χρήση των ατσάλινων σκαγιών σε λειόκαννα ειδικά κατασκευασμένα και πιστοποιημένα σε τράπεζες δοκιμών για χρήση ατσάλινων σκαγιών.
Στα συνήθη λειόκαννα (δηλαδή τη συντριπτική πλειοψηφία των όπλων που χρησιμοποιούνται στη σκοποβολή πήλινου στόχου σήμερα), τα οποία έχουν σφραγίδες μόνο για μολύβδινα σκάγια, έχει καθοριστεί ένα πολύ στενό πλαίσιο ως προς τη χρήση ατσάλινων σκαγιών.
Φθηνότερα και ελαφρύτερα
Σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η ισορροπία και να γίνουν πιο ανταγωνιστικά τα μολύβδινα σκάγια, βγήκαν στην αγορά οι υπέρ-ελαφρές γομώσεις 12bore 21 γραμμάρια, με σκοπό τη μείωση του κόστους παραγωγής, έχοντας απλώς 25% λιγότερα σκάγια από τα κοινώς χρησιμοποιούμενα φυσίγγια με ανώτατο βάρος 28 γραμμάρια.
(Προσωπική άποψη, μετά από 5 χρόνια βαλλιστικών δοκιμών και ανάπτυξης πριν βγουν στο εμπόριο, το φυσίγγι 21γρμ 12bore αποδίδει εκπληκτικά καλά, αν γεμιστεί σωστά για τη χρήση που προορίζεται).
Ποιός ο λόγος χρήσης ατσάλινων;
Έτσι με την ασήμαντη, πρακτικά, διαφορά κόστους μεταξύ των ατσάλινων και των υπέρ-ελαφρών μολύβδινων, δεν φαίνεται να υπάρχει ουσιαστική ανάγκη να χρησιμοποιούνται τα ατσάλινα.
Τα ουσιαστικό θέμα είναι πως η πραγματική απόδοση και άλλοι περιορισμοί των ατσάλινων σκαγιών παραμένουν σχεδόν άγνωστα στους σκοπευτές πήλινου στόχου.
Δυστυχώς διάφορες παρανοήσεις, εσφαλμένες πεποιθήσεις, γενική σύγχυση και εντελώς ανεύθυνη παραπληροφόρηση, έχουν κυκλοφορήσει γι' αυτά, ώστε να ενθαρρυνθεί η εκτεταμένη χρήση τους.
Σκοπός αυτής της εν εξελίξει σειράς άρθρων είναι για να καταδείξει πλήρως και να εξηγήσει, αμερόληπτα, σε απλή γλώσσα όλη την αλήθεια τόσο για τη βλητική απόδοση όσο και για τα μειονεκτήματα της χρήσης φυσιγγίων με ατσάλινα σκάγια. Είναι σημαντικό όλοι οι σκοπευτές πήλινου στόχου να εκτιμήσουν και να κατανοήσουν τα πάρα πολλά θέματα (μερικά επικίνδυνα) που εμπλέκονται στη χρήση των ατσάλινων σκαγιών.Φυσικές ιδιότητες
Θα ξεκινήσουμε με την εξέταση των φυσικών ιδιοτήτων και των δύο μολύβδινων και ατσάλινων σκαγιών και τη σημασία τους για το σκοπευτή πήλινου στόχου.
Βάρος
Φαίνεται πως υπάρχουν ακόμα σκοπευτές οι οποίοι δεν γνωρίζουν ότι τα ατσάλινα σκάγια είναι σημαντικά ελαφρύτερα από τα αντίστοιχα μολύβδινα ίδιου μεγέθους.
Παίρνοντας σαν παράδειγμα τα σκάγια νούμερο 7 UK, μπορούμε να κάνουμε τη σύγκριση βάρους μεταξύ ατσάλινων και μολύβδινων.
Το σύνηθες μολύβδινο σκάγι είναι 45% βαρύτερο από το αντίστοιχο ατσάλινο, με το οποίο έχει την ίδια διάμετρο και μετωπική επιφάνεια.
Απαιτούνται σχεδόν ακριβώς 1,5 ατσάλινα σκάγια για να φθάσουμε στο ίδιο βάρος ενός και μόνο μολύβδινου.
Πυκνότητα
Το πολύ μεγαλύτερο βάρος των μολύβδινων σκαγιών οφείλεται στην τεράστια διαφορά πυκνότητας τους σε σχέση με τα ατσάλινα.
Τα πολύ μεγαλύτερης πυκνότητας μολύβδινα σκάγια έχουν επίσης πολύ μεγαλύτερη ορμή. Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ μεγαλύτερη αντίσταση σε οποιαδήποτε μεταβολή στην ταχύτητα και την κατεύθυνσή τους από ότι τα ατσάλινα, πράγμα που οφείλεται επίσης στο μεγαλύτερο βάρος τους για το ίδιο νούμερο σκάγια.
Ίση ταχύτητα
Αν πυροδοτήσουμε με ίση ταχύτητα ίδιο νούμερο ατσάλινα και μολύβδινα σκάγια, τα ατσάλινα θα χάσουν την ταχύτητά τους πολύ πιο γρήγορα, λόγω της χαμηλότερης πυκνότητας τους. Η αιτία είναι πως τόσο τα μολύβδινα όσο και τα ατσάλινα σκάγια έχουν την ίδια μετωπική επιφάνεια, πράγμα που σημαίνει ότι και τα δύο πρέπει να διαγράψουν την ίδια τροχιά υπερνικώντας την αντίσταση του αέρα. Τα βαρύτερα σκάγια μολύβδου είναι σε θέση να αντισταθούν στη δύναμη επιβράδυνσης που εξασκεί ο αέρας πολύ πιο αποτελεσματικά και να διατηρήσουν μεγαλύτερη ταχύτητα για μεγαλύτερη απόσταση.
Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η αντίσταση του αέρα πάνω σ' ένα σκάγι σε πτήση είναι μεγάλη.Μπορεί ίσως να συγκριθεί με το βάδισμα μέσα σε νερό. Απαιτείται πολλαπλάσια προσπάθεια για να βαδίσεις γρηγορότερα.
Ένα ακραίο παράδειγμα αυτού του φαινομένου μείωσης της ταχύτητας μεταξύ σφαιρικών αντικειμένων υψηλότερης και χαμηλότερης πυκνότητας, θα μπορούσε να αποτελέσει η σύγκριση ανάμεσα σε ένα μπαλάκι πινγκ-πονγκ (ατσάλι) και ένα μπαλάκι του γκολφ (μόλυβδος), που εκτοξεύονται με ίσες ταχύτητες. Το μπαλάκι του γκολφ θα ταξιδεύσει πολύ μεγαλύτερη απόσταση από το μπαλάκι του πινγκ-πονγκ.
Η διαφορά μεταξύ των δύο τύπων σκαγιών δεν είναι τόσο σημαντική όσο σε αυτό το ακραίο παράδειγμα, αλλά είναι πράγματι πολύ σημαντική. Στο ίδιο νούμερο, το πολύ βαρύτερο σκάγι μολύβδου είναι σε θέση να αντισταθεί σε αυτές τις δυνάμεις πολύ πιο αποτελεσματικά από το ελαφρύτερο ατσάλινο, διότι είναι πυκνότερο και κατά συνέπεια διατηρεί μεγαλύτερη ταχύτητα και πολύ μεγαλύτερη ενέργεια.
Υψηλότερη ταχύτητα
Έχοντας τα παραπάνω υπ' όψη μας, όσο ταχύτερα εγκαταλείπει την κάννη του όπλου ένα σκάγι, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η δύναμη επιβράδυνσης που εξασκείται πάνω του από την αντίσταση του αέρα. Αυτός είναι και ο λόγος που τα φυσίγγια υψηλών αρχικών ταχυτήτων, πάντα χάνουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το αρχικό τους πλεονέκτημα ταχύτητας, όταν αυτή μετράται σε ίσες αποστάσεις σε σχέση με πιο αργές γομώσεις. Ως εκ τούτου, βαρύτερα και πυκνότερα σκάγια, στο ίδιο νούμερο, θα απολέσουν ένα μικρότερο ποσοστό του πλεονεκτήματος τους αυτού κατά την τροχιά τους.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι υψηλότερης ταχύτητας σκάγια δεν είναι ταχύτερα σε οποιαδήποτε δεδομένη απόσταση κατά την τροχιά τους απ' τα βραδύτερα σκάγια, αλλά ότι έχουν πολύ ελαττωμένο το πλεονέκτημα της ταχύτητας, όταν φτάνουν εκεί. Αυτό το φαινόμενο είναι πολύ πιο έντονο στα ελαφρύτερα και λιγότερο πυκνά ατσάλινα σκάγια.
Επιστρέφοντας στο παράδειγμα με το μπαλάκι του πινγκ-πονγκ, ακόμη και αν έχει εκτοξευθεί πολύ πιο γρήγορα (όπως μ' ένα κάρφωμα),η αυξημένη λόγω της υψηλότερης ταχύτητας δύναμη της αντίστασης του αέρα, το επιβραδύνει εμφανώς γρηγορότερα.
Οι πραγματικές επιπτώσεις της χαμηλότερης πυκνότητας των ατσάλινων σκαγιών, παρουσιάζεται στα διαγράμματα της εναπομένουσας ταχύτητας.
Η εξέταση των διαγραμμάτων αναδεικνύει πως (σε αντίθεση με τις συστάσεις ορισμένων κύκλων), αυξάνοντας την τυπική ταχύτητα των ατσάλινων σκαγιών μέχρι το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο της αρχής δοκιμών CIP (1312fps@2.5 μέτρα) προσδίδει ελάχιστο πλεονέκτημα.
(Ένα πρακτικό πρόβλημα είναι η πολύ κατανοητή απροθυμία των κατασκευαστών να κινηθούν πολύ κοντά στα όρια ταχύτητας CIP, δεδομένου ότι ακραίες καιρικές συνθήκες θα μπορούσαν να ωθήσουν τις ταχύτητες πέρα από αυτό).
Το αρχικό πλεονέκτημα των 46mps, που προσδίδει η μέγιστη ταχύτητα CΙP στα ατσάλινα #7, έχει πέσει σε μόλις 9mps στις 40 γιάρδες δίνοντας μια πραγματική αύξηση της ισχύος από μόλις 3 γιάρδες.
Επίσης, στη σχετικά μικρή απόσταση των 10 yards, η μέγιστη ταχύτητα των ατσάλινων σκαγιών», έχει επιβραδυνθεί ραγδαία στο επίπεδο της ταχύτητας των αρχικά βραδύτερων σκαγιών μολύβδου, έχοντας χάσει ολόκληρο το πλεονέκτημα τους των 46mps. Πέρα από αυτή την απόσταση, η ταχύτητά τους μένει πολύ πίσω από αυτή των μολύβδινων σκαγιών.
Τα επιπλέον 46mps στην έξοδο της κάννης, μόλις και μετά βίας μεταφράζονται σε 5,5% επιπλέον ταχύτητα (7mps) στις 50yards σε σχέση με τις τυπικές ατσάλινες γομώσεις.
Η χρήση, των μικρότερης πυκνότητας, ατσάλινων σκαγιών στη μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα CΙP προσδίδει ένα ελάχιστο πλεονέκτημα βεληνεκούς σε σχέση με τις τυπικές ατσάλινες γομώσεις. Πολύ απλά δεν προσδίδει επαρκή απόδοση ώστε να αξίζει τον κόπο για την ταλαιπωρία της μεγαλύτερης ανάκρουσης και θορύβου.
Σκάγια με μεγαλύτερη πυκνότητα (όπως τα μολύβδινα) σημαίνει πολύ καλύτερη διατήρηση της ταχύτητας όσο αυξάνεται η απόσταση. Το διάγραμμα δείχνει ότι σε 50yards τα μολύβδινα σκάγια έχουν 25% υψηλότερη ταχύτητα από τα ατσάλινα, παρ' ότι και τα δύο βλήθηκαν με την ίδια ταχύτητα.
Βαρύτερα, πυκνότερα σφαιρίδια (μολύβδινα) που διατηρούν υψηλότερη ταχύτητα κατά την τροχιά τους, έχουν πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κατά του στόχου, από τα ελαφρύτερα και βραδύτερα ατσάλινα.
Όλα αυτά τα θέματα θα αναλυθούν σε πολύ περισσότερες λεπτομέρειες στα επόμενα άρθρα αυτής της σειράς.
Αριθμός σκαγιών ανά γόμωση
Μοιάζει σα να υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με τον αριθμό των σκαγιών που υπάρχουν στις σκοπευτικές γομώσεις ατσάλινων σκαγιών.
Σαφώς, δεδομένου ότι τα ατσάλινα σκάγια είναι πολύ ελαφρύτερα από τα ίδιου μεγέθους μολύβδινα, είναι αναπόφευκτο ότι πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός από αυτά για κάθε δεδομένο βάρος γόμωσης. Για παράδειγμα με νούμερο 7 (UK) η γόμωση των 28γραμμαρίων θα περιέχει 484 ατσάλινα σκάγια. Η ίδια γόμωση περιέχει περίπου 336 μολύβδινα σκάγια.
Αυτό σημαίνει πως στην πραγματικότητα σε οποιαδήποτε γόμωση υπάρχουν 44,1% περισσότερα ατσάλινα σκάγια από το ίδιο νούμερο μολύβδινα.
Δυστυχώς, η πολύ χαμηλότερη ενέργεια κρούσης των ελαφρύτερων ατσάλινων σκαγιών ίδιου μεγέθους, είναι ανάλογη και με το μεγαλύτερο αριθμό τους και με την ταχύτερη απώλεια της ταχύτητά τους.
Όταν βληθούν και τα τα δύο με τις τυπικές ταχύτητες που εμφανίζονται στα διαγράμματα ταχύτητας, σε 40yards το μολύβδινο σκάγι έχει 2,25 φορές μεγαλύτερη ενέργεια κρούσης από το ατσάλινο.
Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο πλεονέκτημα για τα μολύβδινα σκάγια, που κάνει εμφανές πως ο συνδυασμός ελαφρύτερα ατσάλινα σκάγια συν αδυναμία διατήρησης της ταχύτητας σε μεγαλύτερες αποστάσεις είναι καταστροφικός, δεδομένου ότι απλά δεν υφίσταται, με τα ατσάλινα σκάγια, επαρκής ενέργεια κρούσης, ώστε να καταβάλλεται ο στόχος με συνέπεια.
Το να υπάρχουν στη διάθεσή μας όλα αυτά τα επιπλέον ατσάλινα σκάγια δεν έχει απολύτως κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, εφόσον δεν μπορούν αξιόπιστα να καταβάλουν το στόχο σε ικανή απόσταση.
Αυτό το πολύ σημαντικό θέμα θα διερευνηθεί πλήρως στα επόμενα άρθρα της σειράς αυτής.
Σκληρότητα σκαγιών
Εκτός του ότι είναι σημαντικά ελαφρύτερα από τά μολύβδινα, τα ατσάλινα σκάγια είναι πολλές φορές πιο σκληρά.
Είναι αυτό το ατυχές χαρακτηριστικό που καθιστά επιτακτική την ανάγκη να μην έρθουν σε καμία περίπτωση τα ατσάλινα σκάγια σε επαφή με οποιοδήποτε μέρος της κάννης, του τσοκ, ή τον κώνο της θαλάμης.
Αν συμβεί αυτό (και έχει σίγουρα συμβεί σε ορισμένες περιπτώσεις), τότε είναι αναπόφευκτη η σοβαρή βλάβη του όπλου. Το διάγραμμα σκληρότητας δείχνει τη σχέση μεταξύ σκληρότητας του μολύβδου, του σιδήρου (που χρησιμοποιείται για τα ατσάλινα σκάγια) και του ατσαλιού που τυπικά χρησιμοποιείται για την κατασκευή καννών, ώστε να βοηθήσει την κατανόηση του προβλήματος.
Διάγραμμα σκληρότητας υλικών : παρουσιάζει τη σχετική σκληρότητα του μολύβδου, του μαλακού σιδήρου (ατσάλινα σκάγια) και του χάλυβα της τυπικής κάννης.
Από το διάγραμμα, μπορούμε αμέσως να δούμε ότι σίγουρα θα προκύψουν ζητήματα ζημιών, αν υπάρξει επαφή των βαλλομένων ατσάλινων (σιδερένιων) σκαγιών με οποιοδήποτε τμήμα των τοιχωμάτων της κάννης..
Η πανταχού παρούσα πιθανότητα βλάβης του όπλου από τα ατσάλινα σκάγια.
Θα πρέπει να εκτιμηθεί ότι τα ατσάλινα σκάγια είναι πολύ πολύ πιο σκληρά απ' τα μολύβδινα, και απαιτούν υποχρεωτικά την προστασία των καννών του όπλου από οποιαδήποτε επαφή μαζί τους.
Αν υπάρξει επαφή, τότε μπορεί να προκαλέσει και προκαλεί, εκδορές στις κάννες και κρατήρες από την κρούση στους κώνους της θαλάμης.
Δεξιά: Αποδεικτικά στοιχεία αυτού του τύπου βλάβης στον κώνο της θαλάμης, ευρωπαϊκού αλληλεπίθετου το οποίο ήταν σε χρήση για δύο μόνο εβδομάδες. Επίσης οι κάννες και τα τσοκ είχαν βαριές εκδορές.
Η εικόνα δείχνει πολλαπλούς κρατήρες στους κώνους της θαλάμης, οι οποίοι δημιουργήθηκαν από τις κρούσεις των ατσάλινων σκαγιών.
Η τράπεζα δοκιμών εντόπισε την αιτία της ζημίας στα φυσίγγια ατσάλινων σκαγιών που χρησιμοποιούσε ο ιδιοκτήτης. Τα σκάγια είχαν φορτωθεί εσφαλμένα εκτός του περιέκτη με συνέπεια την ανωτέρω ζημία.
Συμπέρασμα
Υπάρχουν πολλά θέματα με τα ατσάλινα σκάγια όπως, μεταξύ άλλων, η έλλειψη πυκνότητας, (βάρος) σε σύγκριση με τα μολύβδινα.
Τα ατσάλινα είναι ελαφρώς φθηνότερα (προς το παρόν), αλλά είναι σχεδόν βέβαιο πως οι δυνάμεις της αγοράς θα το αλλάξουν αυτό στο μέλλον.
Τα ατσάλινα σκάγια είναι τελείως αδύνατο να ανταγωνιστούν τη διατήρηση της ταχύτητας των μολύβδινων στο ίδιο μέγεθος. Παρ' ότι διαθέτουν πολύ περισσότερα σκάγια για ισοβαρείς γομώσεις, το γεγονός δεν έχει καμία πρακτική αξία για το σκοπευτή. Επειδή τα ισομεγέθη ατσάλινα σκάγια είναι πολύ ελαφρύτερα και σταδιακά βραδύτερα κατά μήκος της τροχιάς τους, η δύναμη καταβολής τους δεν είναι παρά ένα μικρό ποσοστό σε σχέση με αυτή των μολύβδινων. Το πουσάρισμα της ταχύτητας των ατσάλινων ως το νόμιμο μέγιστο όριο δεν έχει πρακτική εφαρμογή, καθώς δεν προσφέρει αξιόλογη βελτίωση των βλητικών χαρακτηριστικών τους.
Η Τράπεζα δοκιμών του Ηνωμένου Βασιλείου επιβεβαιώνει ότι τα ατσάλινα σκάγια προκάλεσαν ζημιές σε όπλα στις περιπτώσεις αυτές που ήρθαν σε επαφή είτε με τη θαλάμη, τον κώνο της θαλάμης, τα τσοκ ή τα τοιχώματα της κάννης. Η σκληρότητα του υλικού από το οποίο κατασκευάζονται τα ατσάλινα σκάγια και οι πιέσεις που εμπλέκονται, καθιστούν αυτό αναπόφευκτο.