Νίκος Μάργαρης: Είναι ανόητο να λέει κάποιος να απαγορευτεί το κυνήγι
Συνέντευξη στους Γεωργία Μελανίτου και Σταμάτη Σκούρτη
Καθηγητής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής ΝATURA 2000, Διευθυντής της Ελληνικής Έκδοσης του NATIONAL GEOGRAPHIC και αρθρογράφος στην εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ»
Η πορεία κόντρα στο ρεύμα είναι δύσκολη υπόθεση. Χρειάζεται περίσσιο θάρρος τις πιο πολλές φορές, αλλά πάντα πρέπει να συνοδεύεται από γνώση για να αποφευχθούν οι κακοτοπιές. Ο Νίκος Μάργαρης χρόνια τώρα παλεύει με τα κακώς κείμενα που ταλανίζουν το χώρο της οικολογίας. Μέσω της στήλης του στο Βήμα δεν έχει διστάσει να τα βάλει με λογής συμφέροντα και «επαγγελματίες οικολόγους», λέγοντας τα πράγματα με το όνομα τους. Πολλοί έχουν δυσαρεστηθεί από τα λεγόμενα του και αρκετοί χαρακτηρίζουν αιρετικές τις απόψεις του. Κανείς, όμως, δεν έχει αποπειραθεί να τον αμφισβητήσει, γιατί η αντιπαράθεση προϋποθέτει επιχειρήματα εκατέρωθεν. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κυνηγεσία και Κυνοφιλία» ο καθηγητής αιφνιδιάζει για ακόμη μία φορά.
- Κύριε Μάργαρη έχετε κυνηγήσει ποτέ; ήταν η πρώτη ερώτηση μας.
Έχω κυνηγήσει μικρός με τη σφεντόνα. Επίσης πήγαινα παρέα με ένα θείο μου που ήταν κυνηγός, πάλι όταν ήμουν μικρός 12 έως 15 χρόνων.
- Και η θέση σας για το κυνήγι ποια είναι;
Είναι ανόητο να λέει κάποιος να απαγορευτεί το κυνήγι. Το θεωρώ τόσο ανόητο όσο να λεει να απαγορευτεί το ψάρεμα. Από κει και πέρα πρέπει να υπάρχουν κάποιοι κανόνες, γιατί είναι βέβαιο ότι κάποιοι κυνηγοί το παραξηλώνουν. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν αρχίζει το κυνήγι σε κάποια χωριά κόβεται το τηλέφωνο γιατί πυροβολούν τα πάντα ή ότι δεν υπάρχει ταμπέλα που να λεει «Απαγορεύεται το κυνήγι» και να μην είναι πυροβολημένη. Φαντάζομαι ότι κάποτε θα ηρεμήσουν τα πράγματα και θα μπορέσει να γίνει μια πιο σωστή διαχείριση. Για παράδειγμα θεωρώ ανοησία το κυνήγι της αλεπούς, που χαρακτηρίζεται επιβλαβές θήραμα και εκείνο που τρώει κυρίως είναι ποντίκια. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε περιοχές που κηρύττονται αρουραιόπληκτες σταματάνε το κυνήγι της αλεπούς.
- Δεν συμμερίζεστε, όπως φαίνεται, την άποψη κάποιων οικολόγων που λένε ότι τα θηράματα είναι μόνο για τα αρπακτικά;
Με αυτή την λογική θα έπρεπε να μην αφήνουμε τους λύκους να τρώνε πρόβατα.
- Βλέπετε, δηλαδή, το ρόλο του κυνηγού ενταγμένο στη φυσική διεργασία;
Όχι είναι υπερβολή να πιστεύουν οι κυνηγοί ότι ρυθμίζουν τους πληθυσμούς. Το κυνήγι είναι ένα πάθος το οποίο θεωρώ ότι δεν είναι και τόσο βλαβερό. Επομένως, μπορεί να γίνεται μέσα σε κάποια πλαίσια. Δεν θεωρώ, δηλαδή, ότι είναι χρήσιμο για το οικοσύστημα.
- Πως θα χαρακτηρίζατε το καθεστώς που καθορίζει το κυνήγι;
Είναι από αφελές έως βλακώδες!
- Δηλαδή στους παρωχημένους κανόνες που διέπουν το κυνήγι οφείλεται το φαινόμενο κάθε χρόνο οικολογικές οργανώσεις να προσφεύγουν στο ΣτΕ, κυρίως για το χρόνο της θηρευτικής περιόδου;
Αυτό είναι μια δουλειά η οποία οφείλεται στην αδυναμία του ΣτΕ να βγάλει μια σωστή απόφαση. Αυτές οι προσφυγές θα μπορούσαν να γίνονται και για θέματα που έχουν σχέση με το ψάρεμα. Γιατί ούτε για τα ψάρια ξέρουμε ακριβώς τα πληθυσμιακά τους στοιχεία. Αν λέει το ΣτΕ ότι μπορεί να επιτραπεί το κυνήγι όταν γνωρίζουμε τα στοιχεία που αφορούν στους πληθυσμούς και αν κινδυνεύουν ή όχι τα επιμέρους είδη, με την ίδια λογική θα έπρεπε να απαγορεύσουμε το ψάρεμα. Όσο ανόητο είναι το ένα, άλλο τόσο ανόητο είναι και το άλλο.
-Δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα οι υπολογισμοί των αρμοδίων για τους πληθυσμούς διαφόρων ειδών;
Όχι. Για κανένα είδος ζώου δεν έχουμε πραγματικά στοιχεία. Θα αναφέρω ορισμένα παραδείγματα. Σε όλες τις ελληνικές λίμνες απαγορεύεται το ψάρεμα την ίδια περίοδο, το Μάιο, όταν τα ψάρια αναπαράγονται σε διάφορες εποχές. Επομένως θεωρώ σωστό βλέποντας τις περιόδους αναπαραγωγής, οι απαγορεύσεις να μην είναι ίδιες από χρονιά σε χρονιά. Τα πουλιά δεν αναπαράγονται όλα συγχρόνως. Βέβαια ένα μεγάλο μέρος των πουλιών αναπαράγεται την Άνοιξη. Επίσης όταν έρχονται τα μεταναστευτικά πουλιά, φτάνουν εδώ τελείως εξουθενωμένα από το ταξίδι. Αν είναι αναγκαίο, λοιπόν, να περιορίσουμε το κυνήγι των τρυγονιών, αυτό πρέπει να γίνει όταν έρχονται τα πουλιά και να επιτρέπεται όταν είναι έτοιμα να φύγουν και είναι σε καλύτερη κατάσταση.
- Ναι, αλλά οι νομοθετικές ρυθμίσεις που γίνονται για το κυνήγι λαμβάνουν υπ’ όψιν τα επίσημα επιστημονικά δεδομένα.
Όλες οι ρυθμίσεις γίνονται στο πόδι. Υπάρχουν μελέτες, αλλά, ουσιαστικά, δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν. Απλώς, λαμβάνεται υπ’ όψιν μια προϊούσα υστερία από τη μεριά των λεγόμενων οικολόγων και από την άλλη μια παθιασμένη αντιμετώπιση από τους κυνηγούς.
- Το σύστημα που εφαρμόζεται εδώ είναι το ίδιο με το αντίστοιχο άλλων χωρών.
Στις άλλες χώρες τηρούν κάποιους κανόνες. Εδώ, είτε επιτρέπεται, είτε απαγορεύεται είναι το ίδιο. Στις Μηλιές έχω έναν γείτονα, ο οποίος έχει πάρει ένα όπλο και ανεξέλεγκτος έχει βάλει στο σημάδι όλα τα σκιουράκια, ενώ σε άλλη χώρα θα είχε ξεσηκωθεί όλη η γειτονιά.
- Κάποιος πρέπει να τον καταγγείλει και κάποιος άλλος να τον παραπέμψει στη δικαιοσύνη. Είναι δηλαδή θέμα αστυνόμευσης;
Δεν πιστεύω ότι είναι θέμα αστυνόμευσης, αλλά, κυρίως, θέμα συμπεριφοράς και παιδείας που ισχύει για όλες τις δραστηριότητες των πολιτών. Αν οι κυνηγοί, όταν αρχίζει η κυνηγετική περίοδος, πυροβολούν ο ένας τον άλλο επειδή δεν ξέρουν να κυνηγούν, όπως δεν ξέρουν και να οδηγούν, όταν πνίγονται το καλοκαίρι γιατί δεν ξέρουν μπάνιο ή το Πάσχα σκάνε από το φαΐ. Όλα αυτά εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο και, βεβαίως, οι κυνηγοί είναι κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, που διαφέρει σε νοοτροπία και συμπεριφορά από αυτή που παρατηρείται σε άλλες χώρες.
- Οι απελευθερώσεις θηραμάτων συμβάλουν στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας;
Αντιθέτως είναι καταστροφή. Πάρτε για παράδειγμα αυτό που έχει γίνει με τη πέρδικα. Δεν φταίνε, όμως, οι κυνηγετικοί σύλλογοι. Την ευθύνη την έχει κυρίως το ελληνικό δημόσιο.
- Αυτές οι προσπάθειες δεν γίνονται υπό την εποπτεία επιστημόνων;
Δηλαδή, νομίζει κάποιος πως αν ρίξει κοτόπουλα στο δάσος θα γεμίσει το δάσος με κότες; Η φύση δουλεύει με κάποιους κύκλους. Στους συγκεκριμένους κύκλους δεν μπορείς να επέμβεις και αν τελικά το κάνεις κάποιο άλλο είδος θα χαθεί. Οι επιστήμονες του Υπουργείου Γεωργίας ήταν κάφροι έως κάλοι κάνοντας εμπλουτισμούς. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τους κυνηγούς, όσον αφορά τους δικούς τους εμπλουτισμούς. Κάνουν άλλα αντ’ άλλων. Είναι όπως οι αναδασώσεις. Όλα τα ελληνικά φυτά είναι προσαρμοσμένα με τις πυρκαγιές, δηλαδή, είναι μέσα στον κύκλο των πυρκαγιών. Όταν πάμε εμείς στην Πεντέλη και φυτεύουμε πεύκα που έχουμε φέρει από άλλη περιοχή, ξεριζώνοντας τα τοπικά πεύκα τα οποία φυτρώνουν κατά χιλιάδες μετά την πυρκαγιά, κάτι αντίστοιχο γίνεται και με την ιστορία των εμπλουτισμών. Βέβαια, σε κάποιες περιοχές, στο Πήλιο για παράδειγμα, είχε παλιά αγριογούρουνα. Όταν απελευθέρωσαν σχετικά ξανά αγριογούρουνα ήταν όλοι ευτυχείς στην αρχή, αλλά στη συνέχεια γέμισε όλο το βουνό με αγριογούρουνα και τους τρώνε τους κήπους. Το ίδιο συμβαίνει και με τους φασιανούς που ρίχνονται στα δάση, γιατί το πουλί αυτό θέλει χώρο να τρέξει και να απογειωθεί. Το σίγουρο είναι πως δεν πρέπει να βάλεις τίποτε πουθενά αν δεν ξέρεις τι πρόκειται να γίνει.
Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ένα φυτό, η οξαλίς, πηγαίνει σαν τρελό και κατακυριεύει τα πάντα. Είναι επιτυχία όταν εκτοπίζει τα άλλα φυτά; Πρέπει να ξέρουμε τι μας γίνεται. Βέβαια υπάρχουν περιπτώσεις, που όταν ξέρεις τι κάνεις, και γιατί, υπάρχει θετικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα όπως αυτό που έγινε και πολλαπλασίασαν το Φασιανό στις εκβολές του Νέστου.
- Έχουμε δικαίωμα δηλαδή να κάνουμε ρύθμιση;
Τι σημαίνει ρύθμιση όμως; Πότε και γιατί την κάνουμε; Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι τα κοράκια είναι επιβλαβή. Τις πιο πολλές φορές προστατεύονται τα ζώα ή τα πουλιά που είναι είτε μεγάλα, είτε άσπρα, είτε έχουν ωραίο κελάηδισμα. Συνήθως τα προστατευόμενα είναι τα πιο χαζά, γιατί τα έξυπνα έχουν βρει τρόπους να αυτοπροστατεύονται. Τα κοράκια που είναι από τα πιο έξυπνα πουλιά έχουν προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Το ίδιο και οι αλεπούδες.
- Το ίδιο καλά δεν πάει και ο λύκος.
Καλά, κακά, αυτό είναι σχετικό. Είναι γεγονός ότι οι προσπάθειες του Αρκτούρου είχαν μεγάλη επιτυχία όσον αφορά την αρκούδα. Ο Αρκτούρος δεν έριξε καινούργιες αρκούδες στην περιοχή. Δημιούργησε τέτοιο περιβάλλον ώστε να ευνοηθεί το συγκεκριμένο είδος. Οι αρκούδες επιβιώνουν κυρίως λόγω της γεωργίας, καθώς τρώνε καλαμπόκια και μέλι.
- Και η ζημιές στην αγροτική οικονομία; Φυτικό ή ζωικό κεφάλαιο;
Έτσι κι αλλιώς υπάρχουν κάποια κονδύλια για την προστασία της αρκούδας. Μπορεί, ως μέτρο προστασίας της αρκούδας να επιδοτείται η αγροτική οικονομία της περιοχής, δηλαδή να δίνονται κάποια ποσά στους αγρότες για καλλιέργειες φυτών που τρώει η αρκούδα, ή να καλύπτονται οι ζημιές στις αγροτικές καλλιέργειες.
- Πως κρίνετε την εκπαίδευση για το περιβάλλον στα σχολεία;
Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι αν εκπαιδεύεται κάποιος ή όχι, όσο το γεγονός ότι οι δάσκαλοι και καθηγητές νομίζουν πως γνωρίζουν και έτσι είναι ακόμη χειρότερα. Όλοι οι καθηγητές στα σχολεία, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις νομίζουν πως έχουν μάθει δι επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος την οικολογία και λένε ένα κάρο βλακείες στα πιτσιρίκια. Δεν είναι δυνατόν όλοι οι καθηγητές να διδάσκουν τα πάντα. Ο καθένας να διδάσκει κάτι σχετικό με την ειδικότητά του. Αν τα παιδιά ζουν στην πόλη νομίζουν ότι ζουν στην κόλαση γιατί έτσι μαθαίνουν στο σχολείο, ότι είναι αλλοτριωμένοι καταναλωτές, ότι ζουν σε διαμερίσματα -κλουβιά και άλλες τέτοιες ανοησίες. Αν τα παιδιά μένουν στη φύση νομίζουν ότι οι γονείς τους είναι περίπου εγκληματίες γιατί τη μια φορά βλέπουν τον πατέρα να μεταφέρει φυτοφάρμακα ή με ένα όπλο να πηγαίνει για κυνήγι. Η απάντηση σε όλα αυτά στην παρούσα συγκυρία είναι ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Ελλάδα θα ήταν σκόπιμο να σταματήσει τελείως. Η κατάσταση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περίπου τραγική. Όλοι βγάζουν κραυγές για καταστροφή του περιβάλλοντος και από όλα αυτά δεν ισχύει τίποτε. Μέχρι τώρα στην Ελλάδα δεν έχει εξαφανιστεί ούτε ένα είδος ζώου ή φυτού. Και όχι μόνο αυτό, αλλά πολλά είδη ζώων που νομίζαμε ότι εξαφανίστηκαν, για παράδειγμα ο αγριόγατος στην Κρήτη, έχει βρεθεί. Όπως επίσης λένε ότι κινδυνεύει η βίδρα. Όμως όχι μόνο δεν κινδυνεύει, αλλά αντίθετα απαντάται σε όλα τα φράγματα της Πίνδου. Λένε ότι κινδυνεύει ο πελεκάνος. Μα οι πελεκάνοι στις Πρέσπες έχουν γίνει σαν τις κότες. Σε λίγο θα κυνηγάνε τους τουρίστες στα πούλμαν. Με τη γενική κινδυνολογία ότι «χάνονται» είδη κλπ, δυσκολευόμαστε να αποκτήσουμε πραγματική γενική εικόνα για το τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα.
- Οι κραυγές και η κινδυνολογία όμως, από κάπου ξεκινούν.
Οι λεγόμενοι διανοούμενοι για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, ειδικά στο χώρο της οικολογίας που προσφέρει επαγγελματική, κοινωνική και εξουσιαστική αρμοδιότητα, το βρήκαν αμέτι - μουχαμέτι να γίνουν οικολόγοι. Δηλαδή, απορώ που ο Κουφοντίνας δεν είναι οικολόγος. Το 80% του χώρου της οικολογίας είναι ψώνια και το λέω με όλη τη σημασία της λέξεως. Μπορεί να λένε διάφορα και να «κάνουν φασαρία» όμως ελάχιστα πείθουν πλέον την κοινή γνώμη. Ο κόσμος τους έχει καταλάβει και τα λόγια τους πέφτουν στο κενό.
- Τι γίνεται με τις προστατευόμενες περιοχές, Ραμσάρ, Natura 2000 κλπ;
Υπάρχει η εθνική επιτροπή του Natura 2000 του δικτύου περιοχών δηλαδή στο οποίο έχει ενταχθεί το 20% περίπου της χώρας. που έγινε πρόσφατα και στην οποία είμαι αντιπρόεδρος με πρόεδρο το Γιάννη Μπουτάρη. Η γενική ιδέα της προσέγγισης είναι απλή: ο άνθρωπος είναι κομμάτι του περιβάλλοντος και δεν θα σταματήσουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες στις περιοχές Natura.
- Όλες τις παραδοσιακές δραστηριότητες;
Αν εννοείται το κυνήγι η απάντηση είναι γιατί όχι. Σε κάποιο βαθμό όμως, όχι βέβαια στον πυρήνα του εθνικού δρυμού, αλλά περιφερειακά.
- Δεν άργησε, όμως, να συσταθεί η επιτροπή, καθώς προηγήθηκαν ο προσδιορισμός των περιοχών και η ένταξη τους στο πρόγραμμα;
Κάπως έτσι έπρεπε να γίνει, αν και κατά τη γνώμη μου υπάρχει ένας πληθωρισμός στις περιοχές που εντάχθηκαν. Δηλαδή, πολλές περιοχές που δεν θα έπρεπε να είναι μπήκαν και άλλες που θα έπρεπε δεν εντάχθηκαν. Πρέπει να γίνει ένα ξεκαθάρισμα, παρ’ όλο που είναι λίγο δύσκολο.
- Υπάρχει πλέον δυνατότητα αναπροσαρμογής, αφαίρεσης κάποιων περιοχών από τον κατάλογο;
Πιστεύω ότι με χαμηλούς τόνους και σοβαρή προσέγγιση, έχουμε αυτή τη δυνατότητα.
- Η Ευρώπη θα το δεχτεί αυτό;
Πιστεύω ότι θα το δεχθεί. Εάν έχουμε κάνει λάθος, και τους αποδείξουμε ότι μια περιοχή δεν πληροί τα κριτήρια που ορίζονται, γιατί να αρνηθούν; Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν υπάρχει περιοχή στην οποία έστειλαν κάποιους οικολόγους να την ελέγξουν, και γυρίζοντας να μην είπαν ότι πρέπει να γίνει NATURA 2000. Και κάπως έτσι φτάσαμε να ξεφτιλιστεί η έννοια του δικτύου. Επίσης, σε κάποιες περιοχές έχουν παρατηρηθεί και προβλήματα στην ερμηνεία των κατευθύνσεων διαχείρισης και στους περιορισμούς που πρέπει να τίθενται στις περιοχές αυτές.
- Το ίδιο ευέλικτα μπορεί να λειτουργήσει και το θεσμικό πλαίσιο και για τις περιοχές SPA ή ZΕΠ; Και τελικά πόσο μπορούμε να βασιζόμαστε κατά τα διαχειριστικά πλάνα μας σε παλιά στοιχεία ή παλιές καταγραφές πληθυσμών πουλιών;
Παλιά στοιχεία και καινούρια, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Εκείνο που πρέπει να γίνει, είναι ένα καλό ξεκαθάρισμα. Για να ξέρουμε τι μας γίνεται. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει λόγος να λέμε ότι κινδυνεύουν οι πελεκάνοι, πολύ περισσότερο Δε, ότι κινδυνεύουν τα κοτσύφια. Αν δείτε εκθέσεις για τα πουλιά που αφορούν την Ευρώπη, όλες οι χώρες λένε ότι τα κοτσύφια αυξάνονται σαν τρελά, και μόνο η Ελληνική επιτροπή αναφέρει ότι μειώνονται λόγο του κυνηγιού. Αυτό είναι φαιδρό. Για παράδειγμα ξέρουμε ότι ο Χαλάνδρι είναι Κοτσυφοπέδιο.
- Αυτό μήπως σημαίνει ότι τα στοιχεία που δίδει στις Ευρωπαϊκές Επιτροπές η Ελλάδα, δεν είναι ακριβή ή δεν είναι προϊόν έρευνας;
Κάποια στοιχεία δεν είναι ακριβή. Για παράδειγμα, μια φορά μου έστειλαν πληροφορίες για την Πρέσπα για να συμπεριληφθούν σε μια διαφήμιση National Geograthic, όπου μεταξύ άλλων ανέφεραν «στην Πρέσπα εξαφανίστηκαν….» Τους ζήτησα λοιπόν να με ενημερώσουν συγκεκριμένα ποιο είδος εξαφανίστηκε…Και η απάντηση ήταν κανένα! Στην Ελλάδα, επαναλαμβάνω δεν έχει εξαφανιστεί ούτε ένα είδος ζώου, ούτε ένα είδος πουλιού, ή φυτού. Αντίθετα, ζώα που πιστεύαμε ότι εξαφανίστηκαν, τα ξαναβρίσκουμε. Για παράδειγμα, για τη βίδρα που λέγανε ότι έχει χαθεί από στη Μυτιλήνη, τελευταία κάποιος πάτησε με το αυτοκίνητο μια έγκυο βίδρα.
- Τονίζετε ότι δεν έχουν εξαφανιστεί είδη από περιοχές όπου τα είχαν δει παλαιότερα και τώρα δεν υπάρχουν. Σε ποιο χρονικό διάστημα αναφέρεσθε; Για τις τελευταίες δεκαετίες;
Να διευκρινίσουμε το εξής. Τονίζω ότι δεν εξαφανίστηκαν. Μπορεί βέβαια να χάθηκαν από μια περιοχή αλλά να εντοπίζονται κάπου αλλού.
- Για το Natura, η στάση κάποιων που φοβούνται τις εξελίξεις πόσο λογικό είναι να είναι επιφυλακτικοί ή ακόμα και να κινδυνολογούν;
Πιστεύω ότι πρέπει να επικρατήσουν οι χαμηλοί τόνοι. Υπάρχει δυνατότητα ρυθμίσεων. Την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος θα ανακοινωθούν οι διοικήσεις των φορέων διαχείρισης των 25 πρώτων προστατευόμενων περιοχών που έχουν ήδη καθοριστεί.
- Αυτοί οι φορείς διαχείρισης θα εποπτεύονται από την Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000;
Θεωρητικά θα έχουν μεγάλη αυτοτέλεια, μόνο που η κεντρική επιτροπή του NATURA 2000 θα καθορίζει τη γενικότερη στρατηγική. Οι επιμέρους φορείς θα πρέπει να κάνουν κάποιο διαχειριστικό σχέδιο. Όμως πάνω από όλα θα πρέπει να επικρατήσει ηρεμία και συνεργασία και με τις τοπικές κοινωνίες.
Για παράδειγμα, στην περίπτωση της Ζακύνθου, αναφορικά με τον βιότοπο της Θαλάσσιας Χελώνας, είδαμε το εξής: Από τη μια τους οικολόγους να επιδιώκουν να μην επιτρέπεται καμία δραστηριότητα στην περιοχή να επιδιώκουν συσκότιση της περιοχής κλπ, και από οι ντόπιοι έβαζαν δυναμίτες κλπ. Μπορούν όμως να καθοριστούν δραστηριότητες οι οποίες να είναι αβλαβείς για τις χελώνες (κολύμπι, διέλευση κοινού στις παραλίες κάποιες ώρες και σε ορισμένα σημεία κ.ά.) οι οποίες να μην απαγορεύουν εντελώς την παρουσία των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε αυτές τις περιοχές. Στη Ρόδο για παράδειγμα, κάναμε το βιότοπο της πεταλούδας τρεις φορές μεγαλύτερο, με τους τουρίστες μέσα. Τώρα είναι το πρώτο οικοτουριστικό αξιοθέατο της Ευρώπης, στο οποίο κόβονται 700.000 εισιτήρια.
Ευχαριστούμε τον κ.Μάργαρη για τον πολύτιμο χρόνο που αφιέρωσε για την απάντηση των ερωτημάτων μας καθώς και για το βιβλίο που μας δώρισε, στο οποίο σε μια εν τάχη ανάγνωση εντοπίσαμε και κείμενα που θα έβρισκε ενδιαφέροντα, και ο Έλληνας κυνηγός.